Beyin inanılmaz bir orqan olmasına baxmayaraq, ona hər saniyədə gələn milyardlarla məlumatı işləməsi mümkün deyil. Beyninizdəki filtrlər onu həddindən artıq yüklənmədən qoruyur. Bu filtrlər məlumat axınını idarə edir ki, saniyədə yalnız 2000 bit məlumat beyinə daxil olsun.
Düşünən Beyin və Reaktiv Beyin
Hislərlə bağlı məlumatlar beyinə daxil olduqdan sonra iki sahədən birinə yönəldilir: şüurlu şəkildə məlumatı işləyə və əks etdirə bilən düşünən beyin deyə biləcəyimiz prefrontal korteks və ya düşünmək əvəzinə bilgilərə reaksiya verən reaktiv beyin deyə biləcəyimiz alt, avtomatik beyin. Prefrontal korteks əslində beyninizin yalnız 17 faizidir, qalan hissəsini reaktiv beyni təşkil edir.
Mənfi emosiyalardan stresə girmədikdə hansı məlumatların beyninizə daxil olmasına nəzarət edə bilərsiniz. Beyninizi sakitləşdirərək, ətrafınızdakı hansı məlumatların beyninizin içinə girib girmədiyini idarə edə bilərsiniz və hansı məlumatların prefrontal korteksinizə daxil olmasına təsir edə bilərsiniz.
Stress səviyyələriniz azalanda və marağınız yüksək olduqda, ən qiymətli məlumatlar düşünən beyninizə keçməyə meyillidir. Kədərli, əsəbi və ya sıxıldığınız zaman beyin filtrləri ətrafınızdakı emosional məlumatları reaktiv beyninizə ötürür. Reaktiv beyin sistemləri məlumatla üç şeydən birini edir: görməməzlikdən gəlir; mənfi bir təcrübə olaraq bununla mübarizə aparır (yersiz hərəkət etməyinizə səbəb ola biləcək siqnallar göndərmək); və ya bundan çəkinir (xəyal qurmağınıza səbəb olur). Məlumat reaktiv beyinə yönəlirsə, beyninizin həqiqətən məlumatı işləyəcəyi və ya xatırlayacağı ehtimalı yoxdur.
Üç əsas beyin elementi, beyninizin hansı məlumat aldığını idarə etməyə kömək edir: retikulyar aktivasiya sistemi, limbik sistem və ötürücü dopamin. Gəlin hər birinizin lehinizə işləməsində necə kömək edə biləcəyinizə baxaq.
RAS: Qapıçı
Verilənlərin beyninizə girərkən keçdiyi ilk filtr retikulyar aktivləşdirmə sistemidir (RAS). Beyninizin arxa hissəsində (beyin kökündə) yerləşən RAS, gözlərinizdə, qulaqlarınızda, ağzınızda, üzünüzdə, dərinizdə, əzələlərinizdə və daxili orqanlarınızdakı sinir uclarından gələn və sinirin yuxarı hissəsində rast gəlinən hissedici sinirlərdən giriş alır və onurğa beyninin üst hissəsində birləşir. Bu emosional mesajlar daha yüksək düşünən beyninizə girmək üçün RAS-dan keçməlidir.
Prefrontal korteksinizə daxil olmasını istədiyiniz məlumatın bilgi axışına RAS filtrini açıq saxlasanız daha uğurlu öyrənəcəksiniz. Gücünüzü və diqqətinizi bu anda ən dəyərli və vacib olan emosional məlumatların girişinə yönəltmək üçün inkişaf etdirsəniz, vacib giriş onu düşüncə beyninizə gətirəcəkdir. Darıxdığınızı hiss edirsinizsə, reaktiv beyniniz ələ keçirəcəkdir. O zaman yaşadığınız, üzərində cəmləşdiyiniz və xatırladığınız şeylər artıq sizin nəzarətinizdə olmayacaqdır. Bu, dünyanızı əks etdirmək və ona reaksiya vermək arasındakı fərqdir.
Beyin üçün nə edə bilərsən?
Beləliklə, beyninizi optimal şəkildə işlətməyin açarı özünüzü fiziki cəhətdən sağlam və yaxşı istirahət etməyiniz və duyğularınızın fərqində olmağı və biraz da nəzarət etməyinizi inkişaf etdirməkdir. O zaman öyrənməyə sakit və müsbət emosiyalarla yaxınlaşa bilərsiniz. Məsələn duyğularınızı yoxlamaq üçün işdən qısa bir icazə götürün diqqətinizi cəmləməyə və özünüzü müşahidə etməyə çalışın. Nə hiss etdiyinizi düşünmək üçün bir neçə dəqiqənizi ayırın. Gözəl bir hisdirsə, ondan zövq almaq üçün vaxt ayırın və yaxşı emosional vəziyyətinizin düşüncənizə necə təsir etdiyini düşünün. Daha çox şey başa düşürsən və öyrəndiyin məlumatlarla nə edə biləcəyinə dair fikirlər əldə edirsən? Hiss etdiyin tərzdən xoşunuz gəlmirsə, oxşar neqativ hisslər keçirdiyiniz vaxtları düşünün (narahatlıq və ya tənhalıq kimi). Keçmişdə daha yaxşı bir ruh halına qayıtmağınıza nə kömək etdi?
Yuxuda olmasanız da, bu cür beyin fasilələrini beyninizin dopamin kimi nörotransmitterləri artırmasına imkan verdiyinə görə “qısa müddətli mürgüləmək” kimi düşünə bilərsiniz. Hisslərinizdən xəbərdar olduqda hərəkətlərinizi düşünən beyninizlə idarə etməyə kömək edən beyin şəbəkələri qurursunuz. Həm də qısa bir fasilə zamanı aktiv bir şey etməyə kömək edir: məsələn, topu sinif yoldaşı ilə irəli-geri atmaq, topu hər tutanda dərsinizlə əlaqəli bir söz söyləmək.
Dopamin: Yaxşı hiss etmək öyrənmək üçün vacibdir
Dopamin beynin ən vacib nörotransmitterlərindən biridir. Yeni məlumatlara bağlı mesajlar kiçik elektrik cərəyanları kimi neyrondan neyrona keçir. Elektrik kimi, bu mesajlar da onları daşımaq üçün naqillərə ehtiyac duyur. Ancaq sinir hüceyrələrini birləşdirən budaqlar arasında sinaps deyilən boşluqlar var və bu boşluqlarda heç bir məftil yoxdur. Dopamin kimi kimyəvi nörotransmitterlər elektrik mesajlarını bir neyrondan digərinə keçirir. Bu ötürülmə beyninizin yeni məlumatları işləmə qabiliyyəti üçün çox vacibdir.
915 total views
